Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamasından sonra ülkede ayrana olan
ilgi arttı.. Ayran, aslında ülkemizde sevilen bir içecek.. İyi bir yaprak
dönerin en iyi eşlikçilerinden..Gerçekten Türkçe kökenli olup da, dünya
literatürüne giren nadir sözcüklerimizden olan yoğurdun suyla seyreltilmesiyle
hazırlanan ayran, sonradan geliştirilen bir içecek.. İçecek diyorum, çünkü
Türkçe’de “içki” sözcüğüne,
içecekten daha farklı bir anlam yüklemişiz.. Ancak, başbakanın içki sözü
medyada çok eleştirilse de yanlış değil.. Biz alkol içeren içecekleri “alkollü içki” ya da “alkollü içecek” olarak ifade
ediyoruz.. Yine de, tek başına “içki” kelimesi kullanıldığında
halkımız genellikle; “alkollü içecek”
anlıyor.. Ben daha çok, Başbakan’ın “milli
içki” ifadesine takıldım.. Avusturya arşidüşesiyken ,Fransız sarayına gelin
gidip Fransa kraliçesi olan Marie
Antoinette (1755-1793); tarihe ünlü “ekmek
bulamazsanız pasta yiyin” sözü ile geçti.. Yıllardır, rakıyı milli içki
olarak kabul eden halkımız, gün gelir rakı bulamazsa ne yapar ? Gider ayran
içer mi ? Kim bilir, sürprizlerden hoşlanan halkımızdan bu da beklenebilir!
Benim aklıma; “alkollü ayran”
üretimine geçenler bile çıkabilir düşüncesi geliyor! Belki de, “rakı bulamazsanız ayran için”
diyenler çıkar. O zaman “milli
içki” kavramı ne olur ? bilinmez!..
Yoğurt ve Ayran’ın
kökeni..
Ünlü gezgin Marco Polo, Orta Asya Türklerinin ve diğer göçebe kavimlerin sütü
ılıtarak, katımsı kıvamda bir gıda ürettiklerini belirtiyor. Yoğurt adı; 8. Yüzyıldan itibaren Türkçe metinlerde
görülmeye başlıyor.. Kaşgarlı Mahmut
tarafından 11. yüzyılda yazılan ve ilk
basılı Türkçe eser olarak
da kabul edilen “Divânu Lügati't-Türk”te de geçen
yoğurt, Orta Asya Türklerinden günümüze taşınan çok değerli bir
gıda..Avrupa’nın yoğurtla tanışması Kanuni
Sultan Süleyman döneminde Balkanlardaki sancaklara şifalı gıda olarak
yoğurdun gönderilmesiyle oluyor.. Hatta, o dönem ıhsal olan Fransa kralına da
şifa amacıyla Kanuni tarafından “yoğurt” gönderildiği rivayet
ediliyor.. Sadece Avrupa’ya değil, tarihi komşumuz Çin’e, sonrasında da İran,
Hindistan, Mısır gibi ülkelerle yoğurdu biz götürmüşüz. Amerika’ya ise yoğurt
sonradan giriyor..1932 yılında Dr.Rosell kendi adına kurduğu enstitüde yoğurt
kültürü üretmeye başlıyor..”Yoğurt”; Kumanca’da
“yuğurt” , Nogayca’da “yuvırt”, Kırgızca’da “cuurt” (y- ön sesi Kırgızca’da –c
sesine karşılık gelir) olarak geçiyor.
Türkiye dışında, İran, Ermenistan, Azerbaycan, Lübnan, Bulgaristan ve bazı Balkan ülkelerinde
bilinen ayranın ilk kez hangi tarihte üretildiği konusunda bazı farklı görüşler
olsa da, yaygın kanı; ilk kez Göktürkler
(MS 552-745) tarafından yoğurdun ekşiliğinin giderilmesi amacıyla suyla
seyreltilme yapılmasıyla ortaya çıktığı yönünde.. Bu durumda, ayranın her halükarda bir “milli” tarafı var.. Ancak, başka içkilerinde hakkını yememek
lazım..Bu durumda “kımız”a da yazık
etmeyelim..
Hangisi Türklerin milli
içkisi ?
Kımız; kısrak sütünün
fermantasyonu ile elde edilen, Orta Asya’da halihazırda Kırgız, Yakut, Başkırt,
Özbek gibi Türk ve Moğol boylarında yaygın olarak tüketilen bir içki..Başlangıcı
Hun Türklerine kadar uzanıyor.. Kımız üretiminde süt şekeri, laktik asit
bakterileri ve mayalar tarafından, asit, alkol ve karbondioksite dönüştürülüyor..Hatta,
daha önce de bu köşede yazdığım gibi İzmir’de çiftliğimiz bile var.. Kımız tam
bir Türk içkisi.. İşte size milli içki..
Rakıya gelince; ilk kez Osmanlı
topraklarında bugünkü Irak-Kerkük dolayında üretildiği bilinen bir içki.. Nitekim,
Suriye ve Lübnan’da “Irak”-“Iraki” ve “Arak” sözcüğü oluşmuş..Ancak, 5.
Yüzyılda Doğu Roma İmparatorluğunda Rakı benzeri bir içki üretildiği de bir
gerçek..Ne olursa olsun, biz de rakıya farklı bir kimlik vermişiz.. Türk
rakısı, “Ouzo”, “Pastis”, “sambuca”, “Ricard” ve “Cazallo” gibi anasonlu
içkilerden çok farklı bir lezzette.. Prosesi ve özellikleri bazı nüanslarla
diğerlerinden ayrılıyor. Bu anlamda rakıya da milli içki diyebiliriz.
“Hangisi milli içki” ? sorusunu
yanıtlamak ise pek kolay değil.. Doğrusu hiçbirisine haksızlık etmemek lazım..
Aslinda bir degil birbirinden guzel birkac paylasim yapmissiniz:) Su ayran isinide nihayet anlamis oldum:))
YanıtlaSil